Pepernoten

Wie zoet is krijgt lekkers. De pepernoot hoort bij de Nederlandse tradities en wordt nergens anders ter wereld op dezelfde manier gemaakt of gegeten. Elk jaar eten we er samen ongeveer drie en een half miljard. Toch worden kruidnoten, peperbollen en pepernoten vaak door elkaar gehaald. Bakkers leggen uit dat de knapperige speculaasbolletjes kruidnoten zijn. De taaitaai brokken heten pepernoten en peperbollen worden gemaakt met roggebloem en anijs.

Vanaf de zestiende eeuw bakten monniken kleine stukjes koek met peper en andere kruiden. Deze leken op de pepernoten die we nu kennen. In die tijd waren ze bijzonder kostbaar. Alleen de welgestelden konden ze kopen. Toen specerijen in de zeventiende eeuw voor iedereen betaalbaar werden, ontstond de pepernoot zoals wij die nu kennen.

Sjako Boer, bakker in Kloetinge en eigenaar van vijf zaken verspreid over Zeeland, begint al in oktober met het bakken van pepernoten. In dit geval zijn dat kruidnoten. Zijn eigen recept bevat minder suiker dan de fabrieksvariant en wordt gemaakt met Zeeuws tarwemeel en echte roomboter. Het verschil proef je meteen. Sjako is de derde generatie in zijn zesentachtig jaar oude familiebedrijf. Zijn zoon Sjoerd staat al klaar om hem op te volgen. De bakkerij werkt zoveel mogelijk met Zeeuwse producten. Zo maakt hij ook een speltvariant van de kruidnoten met Zeeuws speltmeel. Deze is geschikt voor mensen met een glutenvrij dieet.

Het strooien van pepernoten komt voort uit een vruchtbaarheidsritueel dat verwijst naar het inzaaien van het land. Vroeger werd snoepgoed gestrooid in de hoop op een goede oogst. Hoewel de kerk dit gebruik later afkeurde, bleef het populair. Er bestaat ook een andere lezing. De goedheiligman zou pepernoten en geld hebben gestrooid bij arme kinderen. Zo hielp hij drie zusjes die met dit geld hun bruidsschat konden betalen waardoor zij niet in de prostitutie terechtkwamen.

Naast kruidnoten maakt Sjako Boer ook peperbollen. Deze worden bereid volgens een geheim familierecept van zijn opa. Ze lijken op ontbijtkoek of taaitaai en bevatten roggebloem en anijs. Volgens Sjako worden deze peperbollen alleen in Zeeland gebakken. Het recept blijft geheim, maar dat geldt gelukkig niet voor de kruidnoten. Daarom volgt hieronder het recept. En omdat de bakkerij zoveel mogelijk werkt met Zeeuwse producten, gebruiken we Zeeuwse tarwebloem.

Recept voor ongeveer vijftig kruidnoten
Zeeuwse tarwebloem
Donkerbruine basterdsuiker
Koude Zeeuwse roomboter
Melk
Speculaaskruiden
Zout
Citroenschil rasp naar smaak

Verwarm de oven voor op honderdvijfenzeventig graden. Meng de tarwebloem met de suiker, de speculaaskruiden, de citroenrasp en het zout. Snijd de boter in blokjes en meng deze samen met de melk door het droge mengsel. Kneed snel een samenhangend deeg. Bekleed een bakplaat met bakpapier en rol balletjes ter grootte van een knikker. Leg ze naast elkaar op de bakplaat. Bak ze in vijfentwintig minuten goudbruin en laat ze goed afkoelen. Te lekker om te strooien.